Description

Pierre Mesker (1905–1985) was neuroloog-psychiater te Maastricht en vanaf 1964 verbonden aan het Academisch Radboudziekenhuis te Nijmegen. Getuige zijn promotie op De menselijke hand in 1969 is hij zich gaan toeleggen op leer- en andere ontwikkelingsproblemen.

Mesker heeft drie belangrijke concepten naar voren gebracht:
1. De ontwikkeling van de handmotoriek heeft gelijkenissen met de evolutie van de voorste ledematen: de twee handen representeren aanvankelijk de axiale snuit- en slurffunctie van andere gewervelden; daaruit groeit een nieuwe humane tweehandige functie.
2. Het tweede concept is een uitwerking van het eerste: de ontwikkeling gaat van de slurvende naar de synchrone tweehandigheid, en dan naar onafhankelijke eenhandigheid.
3. Het derde concept betreft de neuropsychologische functie van het corpus callosum bij de ontwikkeling van de sensomotoriek van de handen. Daarbij verandert in de ontwikkeling de rol van de opponerende duimen ten opzichte van de vingers en komt een voor iedere hand onafhankelijke motoriek tot stand. Onderliggend is het tot stand komen van een normale functionele asymmetrie van de hersenen (de lateralisatie), die leidt tot rijpe lateraliteit van de handen De lateralisatie leidt tot een hemisfeerdominantie, een eenzijdige organisatie van de schorsvelden links. Deze is mede het gevolg van het schrijven en lezen en strekt zich uit tot alle functies die betrokken zijn bij taalbegrip en taalgebruik. Mesker zag al in dat er een neuraal verschil is tussen analfabeten en gealfabetiseerden.
Mesker ontwierp als diagnostisch instrument het tweezijdige verticale Bord voor Handmotorische Lateraliteit (BHL), waarmee het rijpingsstadium van de lateralisatie of stoornissen daarvan vastgesteld kunnen worden, en met welk instrument kinderen de handmotorische stadia onder begeleiding kunnen doorlopen.
Behandeling van de motorische ontwikkeling kan weliswaar dienen voor verbetering van een dysgrafisch handschrift, maar de behandeling moet tegelijk gericht zijn op een beter begrip van het te schrijven woord omdat voor zinvol schrijven de primaire en secundaire woordgestalte aanwezig moeten zijn.
Echt taalbegrip kan volgens Mesker alleen tot stand kan komen als er een primaire woordgestalte aanwezig is, dat is een voorafgaande multimodale perceptie en beleving van het mentale object; anders was volgens hem de taal ‘leeg’. De noodzaak van zintuiglijke beleving van de wereld voorafgaand aan gesproken taalgebruik is in Meskers denkwereld essentieel.
Vanaf het begin is de behandeling met het BHL gericht op een bewegingsbeleving die traag moet zijn en die samengaat met de spraak van het kind, een kinesthetisch-auditief proces dat leidt tot een betere schrijfbeweging, tegelijk met een beter begrip van het geschreven woord.
Het bimanueel gebruik van het BHL, waarbij het kind zich schrijvend het ding voorstelt met behulp van de taal van de behandelaar, helpt bij het tot leven brengen van de primaire woordgestalte. Dit herstelt de lateraliteit van de voorkeurshand die gepaard moet gaan met een optimale hersenhelftbalans voor alle taalfuncties.

INHOUD

Voorwoord VII
Inleiding

DEEL I: OVER DE ONTWIKKELING
1.1 Algemene beschouwing 5
1.2 Van een- naar tweehandigheid 12
1.3 Hand en ding 17
1.4 De organisatie van de schorsvelden en de waarneming 24
1.5 Het woord 28
1.6 Het schrift 46
1.7 Symmetrie en asymmetrie 58
1.8 Dominantie 68
1.9 De balkfunctie 75
1.10 De oppositie van de duim 83

DEEL II: HET ONDERZOEK NAAR ONTWIKKELINGS-STOORNISSEN
2.1 Algemene beschouwingen over de diagnostiek 91
2.2 Beschrijving van de gebruikte testmethode voor onderzoek van de ontwikkeling de psychomotorische dominantie 102
2.3 Bespreking van de aangetoonde symptomen 114
2.4 Bespreking van de casuïstiek 153
2.5 De gebruikte testmethode voor onderzoek van de ontwikkeling van de oppositie van de duim 195
2.6 Bespreking van de symptomen 198
2.7 Bespreking van de casuïstiek 209
2.8 Orthodidactische overwegingen 214
Literatuur 225